ที่จะกล่าวถึงต่อไปนี้เป็นเพียงตำนานหนึ่ง ที่แพร่หลายตำนานหนึ่งเท่านั้น ซึ่งประวัติพระโพธิสัตว์กวนอิมในตำนานนี้ มีดังต่อไปนี้ พระโพธิสัตว์กวนอิมเดิมเป็นเทพธิดาที่มาจุติยังโลกมนุษย์ เพื่อมาช่วยปลดเปลี้องทุกข์ภัยแก่มวลมนุษย์ ท่านเป็นราชธิดาองค์ที่สามของกษัตริย์เมี่ยวจวง ซึ่งกษัตริย์เมี่ยวจวงมีราชธิดา 3 องค์ องค์โตชื่อ เมี่ยวอิม องค์รองชื่อ เมี่ยวหยวน องค์ที่สามชื่อ เมี่ยวซ่าน คือ พระโพธิสัตว์กวนอิมนั่นเอง ตอนเยาว์วัย ท่านเป็นพุทธมามกะ มีความรู้แจ้งในหลักพุทธธรรมอย่างลึกซึ้ง ทรงตั้งพระทัยแน่วแน่ที่จะบำเพ็ญภาวนา เพื่อความหลุดพ้นจากสังสารวัฏ ตอนนั้นพระเจ้าเมี่ยวจวงไม่เห็นด้วยกับความประสงค์ของราชธิดา จะบังคับให้เลือกราชบุตรเขย เพื่อจะได้สืบทอดราชบังลังค์ต่อไป แต่องค์หญิงสามไม่สนพระทัยเรื่องลาภยศสรรเสริญอันจอมปลอม ซึ่งแม้จะถูกพระบิดาดุด่าอย่างไร องค์หญิงก็ไม่เคยนึกโกรธเคืองแต่อย่างใด
ต่อมาองค์หญิงสาม ได้ถูกขับให้ไปทำงานหนักในสวนดอกไม้ เช่น หาบน้ำ ปลูกดอกไม้ ทั้งนี้เพื่อทรมานให้เปลี่ยนความตั้งใจ แต่ก็มีเหล่ารุกขเทวดามาช่วยทำงานให้ทั้งหมด พระบิดาเมื่อเห็นว่าไม่ได้ผล จึงรับสั่งให้หัวหน้าแม่ชี นำองค์หญิงไปอยู่ที่วัดนกยูงขาว และให้เอางานของแม่ชีทั้งวัด มอบให้องค์หญิงทำคนเดียว แต่องค์หญิงก็มีพระทัยเด็ดเดี่ยวไม่เปลี่ยนแปลง งานการต่างๆ ก็มีเหล่าเทวดามาช่วยทำแทนให้อีก พระเจ้าเมี่ยวจวงเข้าใจว่า พวกแม่ชีไม่กล้าเคี่ยวเข็ญใช้งานหนักก็ยิ่งกริ้วหนักขึ้น สั่งให้ทหารเผาวัดนกยูงขาว จนวอดเป็นจุณไปพร้อมกับพวกแม่ชีทั้งหมด มีแต่องค์หญิงสามเท่านั้นที่ปลอดภัยรอดชีวิตมาได้ พระเจ้าเมี่ยวจวงทราบดังนั้น จึงสั่งให้นำตัวราชธิดาไปประหารชีวิต
ตอนนั้นมีเทพารักษ์ คอยคุ้มครององค์หญิงสามอยู่ โดยเนรมิตทองคำทิพย์เป็นเกราะหุ้มตัว คมดาบของนายทหารจึงไม่อาจระคายพระวรกาย จนดาบหักสะบั้นถึง 3 ครั้ง 3 ครา พระบิดาทรงกริ้วยิ่งนัก โดยเข้าใจว่านายทหารไม่กล้าประหารจริง จึงให้ประหารนายทหารแทน แล้วรับสั่งให้จับองค์หญิงไปแขวนคอ ทว่าผ้าแพรที่แขวนคอก็ขาดสะบั้นลงอีก ทันใดนั้นปรากฏ มีเสือเทวดาตัวหนึ่ง ได้นำองค์หญิงขึ้นพาดหลัง แล้วเผ่นหนีไปที่เขาเซียงชัน ต่อมา เทพไท่ไป๋ ได้แปลงร่างเป็นชายชรามาโปรดองค์หญิง ชี้แนะเคล็ดวิธีการบำเพ็ญเพียรเครื่องดับทุกข์ จนสามารถบรรลุมรรคผลสำเร็จธรรม
ฝ่ายพระบิดาเข้าใจว่าองค์หญิงถูกเสือคาบไปกินเสียแล้ว จึงไม่ได้ติดใจตามราวีอีก ต่อมาไม่นาน บาปกรรมที่พระองค์ก่อไว้ได้ส่งผล กษัตริย์เมี้ยวจวงเกิดป่วยด้วยโรคร้ายแรง ไม่มียาใดที่จะสามารถรักษาให้หายได้ องค์หญิงได้ทรงทราบด้วยญาณวิถีว่า พระบิดากำลังประสบเคราะห์กรรมอย่างหนัก ด้วยความกตัญญูกตเวทีเป็นเลิศ มิได้ถือโทษโกรธเคืองการกระทำของพระบิดาแม้แต่น้อย ทรงได้สละดวงตา และแขนสองข้าง เพื่อรักษาพระบิดา จนหายจากโรคร้าย องค์หญิงเมี่ยวซ่านนั้นตอนแรกเป็นชาวพุทธ ตอนหลังเทพไท่ไป๋ได้มาโปรดชี้แนะหนทางดับทุกข์ ด้วยเหตุนี้ พระโพธิสัตว์กวนอิมจึงเป็นเทพทั้งฝ่ายพุทธ และ ฝ่ายเต๋า ในขณะเดียวกัน
คุณธรรมพิเศษ
เป็นที่ทราบกันดีว่าชาวบ้านให้ความเคารพยกย่องท่านว่า เป็นพระโพธิสัตว์มาโปรดชาวโลกให้พ้นทุกข์พ้นโศก โดยคุณธรรมที่ชัดเจนของท่านคือ ความเมตตากรุณา โดยทรงมีความอดทนอดกลั้นและให้อภัย เสียสละตนเองเพื่อผู้อื่น และมีความกตัญญูต่อบิดามารดาอย่างสูง
เกร็ดเล็กเกร็ดน้อย
เมื่อสามีภรรยาคู่ใดมีบุตร และบุตรนั้นอายุครบได้หนึ่งเดือน มักจะนำพาบุตรหลานมากราบไหว้ ขอพรจากพระโพธิสัตว์เจ้าแม่กวนอิม โดยถือว่าได้ฝากลูกหลานให้เป็นศิษย์เป็นลูกหลานของท่าน เชื่อกันว่า ท่านจะปกปักรักษา และอวยพรให้ลูกหลานเจริญเติบโตขึ้นมาสุขภาพร่างกายแข็งแรง และมีความร่มเย็นเป็นสุข
ปาง
องค์พระโพธิสัตว์กวนอิม เป็นเทพที่มีรูปเคารพมากมายหลายปาง เนื่องจากเป็นเทพเจ้า ที่คนนิยมกราบไหว้บูชาเป็นอันดับหนึ่ง ปางทั้งหลายที่ปรากฏบ้างก็มาจากตามตำนาน บ้างก็จากจินตนาการของเหล่าศิลปิน แต่ก็มีบางปาง ที่เป็นที่นิยมกันอย่างแพร่หลาย และคุ้นเคยกันดี เช่น ปางพันเนตรพันกร ปางภาวนาน้ำทิพย์ ปางนั่งสมาธิ ปางประทานพร ปางปราบมาร ปางแสดงปาฏิหาริย์ ปางเมตตาธรรม เป็นต้น
